Goudestein en een deel van de Heerlijkheid van Maarsseveen in 5 bladen, ca. 1690

Goed nieuws: de facsimile uitgave van de Atlas der Neederlanden gaat definitief. Dat is te danken aan de voorinschrijving van particulieren. Overheidsinstellingen - die toch voor een relatief bescheiden bedrag een schitterend relatiegeschenk zouden hebben voor bezoekende staatshoofden, Captains of Industry en andere belangwekkende lieden, houden zich nog geheel op de vlakte. Terwijl je de Atlas in huis kunt hebben voor minder dan een nieuwe Fiat Panda.

Om deze particuliere geldschieters te eren, heb ik een kaart uitgekozen waarin de 17e-eeuwse gefortuneerde medemens een prominente rol speelde:


Dit is 1 kaart in 5 bladen (4 kaartbladen + 1 blad met koptitel in banderolle) van het 'buiten' Goudesteyn en een deel van de Heerlijkheid van Maarsseveen. Het is een handgekleurde kopergravure. Elk blad is 45 x 59 cm, het geheel meet 90 x 118 cm. In de Atlas kun je de vijf kaarten bekijken, gekleurd alsof ze gisteren gemaakt zijn. Hier heb ik ze digitaal ook aan elkaar geplakt. De eigenaar van Goudesteyn, regent Joan Huydecoper de 2e (1625-1704) was de opdrachtgever voor de kaart.
Jan Werner, die alle kaarten van commentaar voorziet, schrijft: “De ‘Aenwysinge’ van de buitens op deze kaart van Maarsseveen maakt direct duidelijk dat we langs dit stukje Vecht met een grote dichtheid aan buitenplaatsen te maken hebben.” De eigenaars van buitens met schilderachtige namen als Otterhsbergh, Otterspoor, Heremitagie, Silversteyn, Int Gras en Elfenburgh hebben ongetwijfeld (financieel) bijgedragen aan de totstandkoming van deze kaart.

De Huydecopers waren geen kleine jongens: sinds 1640 heer van Maarsseveen en Neerdijk. Huydecoper was onder meer bewindvoerder van de Verenigde Oost-Indische Compagnie en meermalen burgemeester van Amsterdam, ook al is er daar geen straat naar hem vernoemd.

Werner vervolgt: “De spectaculaire plaat van zijn eigen huis neemt vrijwel het gehele eerste blad van de kaart in beslag en laat weinig twijfel bestaan over wie hier een stempel op de omgeving drukte. De ets door Philibert Bouttats (geb. ca. 1654) is vervaardigd naar een schilderij van Jan van der Heyden (1637-1712), dat tegenwoordig te vinden is in Apsley House, Wellington Museum, Londen."

"We zien de nog vrij landelijke buitenplaats in zijn laat-zeventiende-eeuwse glorie …) De fraaie prent links boven compenseert de bescheiden presentatie van Goudestein op de kaart, niet in opstand, maar orthogonaal, recht van boven, als een simpel rechthoekje. Als we de fraaie randversieringen even buiten beschouwing laten is de kaart zelf heel zakelijk. Alleen Maarssen zelf, rechts onder, wordt enigszins schilderachtig weergegeven, maar in dit geval juist niet correct. (…) Het is duidelijk dat de zakelijkheid van de kaart zelf volledig ingepakt is door de rijkelijke, barokke, zinnebeeldige versieringen eromheen. (…) De landelijke- en jachttaferelen rechts en onder laten meer landschappelijk reliëf zien dan we ooit in deze streek zullen aantreffen. Het kompas rechts levert een merkwaardig gezichtsbedrog op. De hoofdwindstreken staan netjes haaks op elkaar, terwijl het toch als object in 3D getekend is."

"Het is nauwelijks te merken dat de kaart in de Atlas der Neederlanden niet geheel compleet is, ook al zijn alle bladen aanwezig (...). Langs de buitenrand van het geheel, behalve bovenlangs, hoort namelijk nog een vrij strakke band met een symmetrisch motief van hoofdzakelijk bladeren zichtbaar te zijn, als onderdeel van de kaartgravure."

"Nauwkeuriger beschouwing laat zien dat de kaart langs de hele rand waar die versiering aanwezig had moeten zijn is afgesneden. Kennelijk zou de kaart net iets te groot of niet goed van verhouding voor de atlas zijn geweest en is die net iets te brede sierrand verwijderd. Omdat hij daardoor juist weer iets te klein voor het atlasformaat werd zijn de bladen opgeplakt op een stevig vel papier dat wél conform de meest gebruikelijke kaartafmetingen in de atlas is."

Het uiterlijk van Goudesteyn - inmiddels Goudestein - is inmiddels flink veranderd. Maar het is nog steeds een populaire plek.




Een gedeelte van de heerlyckheyt van Maerseveen / J. van der Heyden pinsit ; Phi. Bouttats schulp. Schaal [ca. 1:3.000]. [S.l. : s.n., ca. 1690].