Even rechtzetten

In een ander blog (over de restauratie van de Atlas der Neederlanden) gebruikte ik enige tijd geleden de term 'uit grootmoeders tijd' in verband met het gebruik van stijfsel als lijm bij het restaureren van scheuren. Ik vond het grappig dat er geen super-moderne-sophisticated-hi-tec materialen werd gebruikt, maar iets waarmee mijn oma nog de overhemdboorden mee verstevigde.

Deze opmerking schoot de restauratoren echter in het verkeerde keelgat. De buitenwereld, vinden zij, koestert bij boekrestauratie toch al vaak het totaal misplaatste, romantisch beeld van een leuk ambachtelijk beroepje waar men er - als ware het een fröbelschooltje - vrolijk op los knipt en plakt.

Niets is minder waar.

De afgelopen 25 jaar heeft de kwaliteit van de opleiding en de status van de restaurator juist een enorme progressie doorgemaakt. De generalisten van toen hebben plaatsgemaakt voor de specialisten van nu. En dat zijn mensen die hun vak wetenschappelijk benaderen. Papierconservator Nicole van der Sterren van Lingbeek Papierrestauratie - speciaal ingehuurd voor het werk aan de Atlas - vertelt dat het accurater is om te stellen dat het met plakband werken iets uit grootmoeders tijd is.

Plakband lijkt een tijdje prima, maar het laat na 5 of 10 jaar los omdat de lijm in het papier trekt (of: migreert) en daar voor een geelbruine verkleuring zorgt. Die de restaurator er dan weer uit moet zien te halen. Restauratoren zijn in de loop der jaren eigenlijk steeds voorzichtiger en conservatiever geworden in hun werk.

De huidige keuze (voor Japans papier en stijfsel) is voor een methode die al honderden jaren oud is - hier kunnen we dus beter over iets uit bet-bet-bet-bet-bet-overgrootmoeders tijd spreken. Maar de keuze is daarop gevallen na uitgebreid onderzoek van heel veel materialen. De Japanse methode kwam daarbij als beste uit de bus: de reparatie is reversibel, want je kunt het aanbrengen, maar ook weer weghalen, zonder dat het oorspronkelijke papier daaronder lijdt. Zowel papier als lijm zijn is elastisch genoeg om mee te geven met de werking van het papier.

Dat er over iets ogenschijnlijk simpels als stijfsel heel goed wordt nagedacht, blijkt onder meer uit dit artikel.

Zo uitgebreid heeft mijn grootmoeder dat niet onderzocht.