Onderget.

Deze klassenfoto viste ik uit mijn rode archiefkrat. Hé, die lampjes had ik vroeger ook. Maar om welk familielid gaat het hier?

Achterop heeft iemand met een dun potlood zorgvuldig de toch nog lastig te lezen namen geschreven. Tussen Gr. Holzapffel en K. Baas staat: ‘Onderget.’. Maar Onderget. heeft niet de moeite genomen zijn naam ergens onderaan te ondergetekenen.

Ik zet de foto op onze Nichtjes App – altijd bron van informatie en vermaak op familiegebied. Het regent suggesties.

-  ‘Gaat het om de meest linkse van die twee kleine ventjes achterin?’ 

- ‘Ik zie nergens een ‘Vanderhoeven’-gezicht’ 

-  ‘Zou dat Piet kunnen zijn?’

-  ‘Maar hij heeft geen Piet-haar.’

Paulien heeft een nog uitgebreider netwerk om op terug te vallen en meldde dat Carien aan oom Jo dacht. Adriaan stuurde promot een foto van de jonge Jo: 

De oren gaven de doorslag. Het gaat absoluut om Jo.

Oom Jo ging naar de HBS - een zoektocht in de Beeldbank van Amsterdam leert dat dit klaslokaal hoort bij de ‘Eerste Christelijke H.B.S. met vijfjarige cursus’ in de Moreelsestraat. Op een foto uit 1951 zien de lokalen er nog precies hetzelfde uit! Het zal toen onderhand wel beetje schimmelig zijn geworden, maar voor mij was het feest van herkenning. 

De Beeldbank van Amsterdam heeft ook een klassenfoto van de school uit 1917. Klas 4b had 11 jongens én vijf meisjes.  Op deze foto (1935), zie ik eindelijk een vrolijke klas, zowel meisjes als jongens. Vrolijk - ja het zijn tweedeklassers. De jongensklas van oom Jo bestaat niet uit lachebekjes. Logisch- het eindexamen komt in zicht. Sommige dingen veranderen nooit.

Jo is van 1916 en deze foto kan - denk ik - niet van 1930 zijn. Ik schat rond 1932/33. Jo oogt wel jonger dan de meeste van zijn klasgenoten. Zouden die vaker zijn blijven zitten? Of zitten er veel doorstromers van de MULO bij? 

Hoe dan ook, ik weet dat Jo hier zijn mannetje stond. In de wikipedia-pagina die aan hem is gewijd, wordt hij beschreven als ‘een man van kleine gestalte met een scherpe tong die nagenoeg ieder gesprek als een debat zag’. Zo ken ik hem ook. Hij móest elk gesprek winnen en hij versloeg mij al glansrijk toen ik nog een kleuter was. Hij won op verjaardagen overigens ook glorieus van volwassenen. 

 Maar ik dwaal af. Sommige klasgenoten zijn in het driedelig naar school gekomen. Alleen de wat wazig uitgevallen jongen vooraan draagt een pullover. Ja, dáár gaat de fotograaf natuurlijk niet op scherpstellen. Ik denk dat het Johan Ottersberg is. Achter hem (vermoedelijk) Adé Dominicus v.d. Bussche (met bril en pochet) en daarachter Roelof Loen, hoewel dat een heel Friese naam is  voor een jongen met duidelijk Aziatische roots.

A la mode: achteraan ontwaar ik een gebreide polo met drie witte knoopjes (Jaap Prijs?) en achter hem heeft - Fr (?) de Haas - de witte kraag  van zijn overhemd joyeus naar buiten getrokken. Toch nog een Lord Byron in de klas.

Maar dan is dit Lord Byron's tegenpool. Achterin staat de leraar, het lesboek vreugdeloos in de handen. Hij weet dat er een klassenfoto gemaakt moet worden, maar hij zou liever doorgaan met de les. Hij vindt het helemaal niets dat de fotograaf op zijn lessenaar is gaan staan om deze foto te nemen - ach nee, die zal wel een trapje hebben meegebracht. De leraar draagt een vadermoorder - die opstaande boord met scherp omgevouwen punten. 

Zijn naam staat niet achter op de foto vermeld. Misschien was hij een plichtsgetrouwe leraar, maar Jo heeft hem duidelijk te licht bevonden.